ታሪኽ ምግቢ ጃፓን ካብ 10,000 ቅ. ክ.

ታሪኽ ምግቢ ጃፓን ካብ እተፈላለየ ባህልታትን ታሪኻዊ እዋናትን ዝመጸ ጽልዋ ዘለዎ ነዊሕን መሳፍንን እዩ ። ካብ ቅድሚ ታሪኻዊ ዘመን ኣትሒዙ ኽሳዕ እዚ ግዜና ብዛዕባ ምዕባለ ምግቢ ጃፓን ኣሕጽር ኣቢለ እስከ ንርአ -

• 10,000 ቅ. ክ. ፦ እዋን ጆሞን (ነቲ ኻብቲ እዋን እቲ ኣትሒዙ ብገመድ እተለበጠ ስርሓት ካይላ ተባሂሉ ዚጽዋዕ) ኣብ ታሪኽ ጃፓን ናይ መጀመርታ እዋን ጌርካ እዩ ዚርአ፣ ኣብቲ ግዜ እቲ ዝነበሩ ሰባት ከኣ ኣብ ሃድን ምግፋፍ ዓሳ ከምኡውን ምግቦም ኣብ ምእካብ ከም ዚምርኰሱ እዩ ዚእመን። ብዘይካዚ ኣትክልቲ በረኻ ኣማዕቢሎም ከም ምንቃጽን ምፍራይን ዝኣመሰለ ምግቢ ንምዕቃብ ዚሕግዝ ሜላታት ኣማዕቢሎም እዮም ።

• 300 ቅ. ክ. ክሳዕ 300 ድ. ክ. ኣብቲ እዋን እቲ ብሓጺን እተሰርሐ ናውቲ እውን ማዕቢሉ እዩ ፣ እዚ ኸኣ ሰራሚክ ንኺስራሕን እተራቐቐ ሜላታት ምግቢ ንኼማዕብልን ኣኽኢሉ እዩ ።

• 794 ክሳዕ 1185 ፦ እዋን ሃይን ኣብ ጃፓን ባህላዊ ብልጽግና ዚግበረሉ እዋን እዩ ነይሩ ፣ ምግቢ እውን ኣብዚ ኣገዳሲ ግደ ነይርዎ እዩ ። ኣብቲ ግዜ እቲ ዝነበረ ኣሪስቶክራት ቤት ፍርዲ በቲ ናይ ቻይናን ኮርያን ምግቢ ከምኡውን በቲ ናይቲ ኸባቢ ቐመማትን ልምድታትን እተጸልወ እተዀልዐ ምግቢ ኣማዕበለ። ኣብቲ እዋን እቲ ኸኣ እዩ እቲ ብመልክዕ ግጥምን ጽሑፋትን እተጻሕፈ ናይ መጀመርታ ብጽሑፍ ዝሰፈረ መዝገብ ጃፓን እተመዝገበ ።

  Advertising

• 1192 ክሳዕ 1333 - ብግዜ ካማኩራ ኽፍሊ ሳሙራይ እናወሰኸ ኸደ እዚ ድማ ኣብ መሰረታዊ ስርዓታት ቡድሂዝም ዜን ተመርኲሱ ናይ ገዛእ ርእሱ ባህሊ ምግቢ ኣማዕበለ ። እዚ ኸኣ ኣብ ቀሊልን ተፈጥሮኣዊ መቐረትን ኣብቲ ኸባቢ ኣብ ዚርከብ ቅመማትን ምትኳር ዜጠቓልል ነበረ ።

• 1333 ክሳዕ 1573፦ እዋን ሙሮማቺ ኣብ ጃፓን ፖለቲካዊ ህውከትን ማሕበራዊ ለውጢዚግበረሉ እዋን እዩ ነይሩ፣ እዚ ኸኣ ኣብቲ ግዜ እቲ ኣብ ባህሊ ምግቢ ይንጸባረቕ ነበረ። ኣብቲ እዋን እቲ ዚቐርብ ዝነበረ ምግቢ ካብ እተፈላለየ ዅርናዓት ዓለም ብእተፈላለየ ቐመማትን ተክኒክን ከምኡውን ብኸም ተምፑራ (እተጠብሰ ምግቢ) ዝኣመሰለ ሓደስቲ ዓይነት ምግቢ ብምምሕያሽ እዩ ዚልለ ነይሩ።

• 1573 ክሳዕ 1868 ፦ እዋን ኤዶ ኣብ ጃፓን ተዛማዲ ርግኣትን ብልጽግናን ዚርከበሉ እዋን እዩ ነይሩ ፣ እዚ ኸኣ ኣብቲ ግዜ እቲ ኣብ ዝነበረ ባህሊ ምግቢ ተንጸባሪቑ ኣሎ ። ኣብቲ እዋን እቲ እተፈላለየ ኸባቢታት ዚብላዕ ምግቢ ኣብ ጐደናታት ዚቐርብ ምግቢ ከምኡውን ናይ መጀመርታ ዘመናዊ ኣብያተ ምግቢ ይዳሎ ነበረ።

• 1868 ነዚ ንምቕራብ፦ ኣብ እዋን መጂ ጃፓን ነቲ ኣብ ባህሊ ምግቢ እታ ሃገር ዓብዪ ጽልዋ ዘሕደረ ዝተረፈ ኽፋል ዓለም ተኸፍተቶ። ምዕራባውያን ንጥረ-ነገራት ኰነ ሜላታት ምግቢ ተተኣታተወ ኢንዱስትሪ ምግቢ ድማ ዘመናዊ ኺገብሮ ጀመረ። ሎሚ ምግቢ ጃፓን በቲ ኻብ እተፈላለየ ቐመማትን ቅዲ ምግብን ዚጽሎ እተፈላለየን እተራቐቐ ምግቢ እዩ ዚፍለጥ ።

ኣመሪካውያንን ብሪጣንያውያንን ናብ ጃፓን ምስ መጹ ልምድታት ምግቢ ተቐየረ ።

ኣመሪካውያንን ብሪጣንያውያንን ናብ ጃፓን ምምጻኦም ኣብ ባህሊ ምግቢ እታ ሃገር ዓብዪ ጽልዋ ኣሕዲሩ እዩ ። ኣብ እዋን መጂ (1868-1912) ጃፓን ሓያሎ ምዕራባውያን ተዋጽኦታትን ሜላታት ምግቢ ምኽሻንን ዜጠቓልል መስርሕ ዘመናዊ ምዕባለን ምዕራባዊ ምዕባለን ገበረት። ኣብ ጃፓን ናይ መጀመርታ ኮንስልታት ኣመሪካን ብሪጣንያን ብ1850ታት ተመስረተ ምሳታቶም ድማ ናብታ ሃገር ሓድሽ ሜላታት ምግብን ምኽሻንን ዘእተዉ ምዕራባውያን ይውሕዙ ነበሩ።

ሓደ ኻብቲ ኣብዚ እዋን እዚ እተገብረ ዓብዪ ለውጥታት እንጌራን ምቁር ሕብስትን ካልእ እተሰንከተ ኣቕሑን ንምስራሕ ዜገልግል ሓርጭ ስርናይ ምትእትታው እዩ ። እዚ ኸኣ ካብቲ ብቐንዱ ኣብ ሩዝን ኣሕምልትን ምግቢ ባሕርን እተመርኰሰ ባህላዊ ኣመጋግባ ጃፓን ኣጸቢቑ ይርሕቕ ነበረ። ኣብቲ እዋን እቲ ኣብ ምዕራባውያን እተኣታተወ ኻልእ ንጥረ-ነገር ጠስምን ጸባን ጅብናን ስጋን እዩ ነይሩ፣ እዚ ኸኣ ቅድሚ ሕጂ ኣብ ጃፓን ብሰፊሑ ዘይዝውተር ዝነበረ እዩ።

ኣመሪካውያንን ብሪጣንያውያንን ሓድሽ ቅመማት ኣብ ርእሲ ምትእትታዎም ከም ምቝራጽን ምብቋልን ዝኣመሰለ ኣብ ጃፓን ህቡብ ዝዀነ ሓድሽ ሜላታት ምግቢ እውን ኣተኣታተዉ። እዚ ለውጥታት እዚ ኣብ ባህሊ ምግቢ እታ ሃገር ዓብዪ ጽልዋ ኣሕዲሩ እዩ ክሳዕ ሕጂ ድማ ኣብ ዘመናዊ ምግቢ ጃፓን ብንጹር ይርአ ኣሎ ።

ሎሚ ዘመናዊ መዋእል ፈጣን ምግቢ ኣብ ጃፓን በጺሑ ኣሎ ።

ኣብዚ ቐረባ ዓሰርተታት ዓመታት ኢንዱስትሪ ፈጣን ምግቢ ኣብ ጃፓን ብብዝሒ ይርአ ኣሎ ። ናብ ጃፓን ዝመጸ ናይ መጀመርታ ሰንሰለት ምግቢ ማክዶናልድስ ኢዩ እዚ ድማ ብ1971 ኣብ ቶክዮ ናይ መጀመርታ ቤት መግቢ ኸፈተ ። ካብቲ ግዜ እቲ ኣትሒዙ ከም ኬ. ኤፍ. በርገር ኪንግ ከምኡውን ፒዛ ሃት ዝኣመሰለ ሓያሎ ኻልእ ሰንሰለት ምግቢ ናብ ዕዳጋ ጃፓን ኣትዩ ኣሎ።

ኣብ ጃፓን ኣብያተ ምግቢ ፈጣን ምግቢ ንዕዳጋ ጃፓን ዚምልከት እተወሰነ ምግቢ ብምምራጽ ምስቲ ኣብቲ ኸባቢ ዘሎ መቐረትን ምርጫታትን ተወሃሂዱ እዩ። ንኣብነት ኣብ ጃፓን ዚነብር ማክዶናልድ ዚብሃል ትካል ኣብ ርእሲ እቲ ባህላዊ ምግቢ ቴሪያኪ በርገር ንበርገር ዓሳ ከምኡውን ንጭሔሎ ሩዝ የቕርብ እዩ። ካልእ ናይ ፈጣን ምግቢ ሰንሰለት እውን ንዕዳጋ ጃፓን ዝኸውን ፍሉይ መግቢ ኣማዕቢሉ ኢዩ ገለ ኻብቲ ከ. ኤፍ.

ኣብ ጃፓን ፈጣን ምግቢ ህቡብ እናዀነ ይኸይድ እኳ እንተሎ እዛ ሃገር እዚኣ ግን ካብ ጥንቲ ኣትሒዛ ናይ መገዲ ምግቢ ልምዲ ኣለዋ እዚ ድማ ኣገዳሲ ኽፍሊ ባህሊ ምግቢ ዀይኑ ኣሎ ። ኣብ ርእሲ እዚ ጃፓን ከም ባህላዊ ምግቢ ጃፓናውያንን ምዕራባውያንን ሕውስዋስ ምግብን ዝኣመሰለ እተፈላለየ ዓይነት ምግቢ ዜቕርብ ብልጽግቲ ቤት ምግቢ ኣለዋ።

ኣብ ቶክዮን ኦሳካን ዘሎ ናይ መገዲ ምግቢ ልምድታት ።

ኣብ ጃፓን ኣብ ጐደናታት ዚቐርብ ምግቢ ነዊሕን ሃብታምን ልምዲ ኣለዎ ፣ ኣብ መላእ እታ ሃገር ኣብ ዚርከባ ሓያሎ ኸተማታት እንተላይ ኣብ ቶክዮን ኦሳካን እውን ይርከብ እዩ ። ኣብ ቶክዮ ኣብ ከም ዕዳጋ ዓሳ ትሱኪጂ ዕዳጋ ኣሜዮኮ ዝኣመሰለ ኣብ ግዳም ዝርከብ እተፈላለየ ዕዳጋታት ከምኡውን ኣብ በዓላትን ፍጻመታትን ናይ መገዲ መግቢ ይርከብ ኢዩ። ገለ ኻብቲ ኣብ ቶክዮ ኣብ ጐደናታት ዚቐርብ ምግቢ ታኮያኪ (ኵዕሶ ስኲድ) ያኪኒኩ (እተጠብሰ ስጋ) ከምኡውን ኦኮኖሚያኪ (ካብ እተፈላለየ ቐመማት ዚስራሕ ጥዑም ምቁር ሕብስቲ) ኪጥቀስ ኣይኽእልን እዩ።

ኣብ ኦሳካ ኣብ ጐደናታት ዚቐርብ ምግቢ ዘይንጸል ክፍሊ ባህሊ ምግቢ እታ ኸተማ ዀይኑ ኣብ ከም ዕዳጋ ዶቶንቦሪን ኩሮመንን ዝኣመሰለ ኣብ ግዳም ዚርከብ እተፈላለየ ዕዳጋታት በዓላትን ፍጻመታትን ይርከብ እዩ። ገለ ኻብቲ ኣብ ኦሳካ ኣብ ጐደናታት ዚቐርብ ምግቢ ታኮያኪ (ኵዕሶ ስኲድ) ኩሻጅ (ዓሚቝ ዝነቐጸ ዓለባ) ከምኡውን ኦኮኖሚያኪ (ካብ እተፈላለየ ቐመማት ዚስራሕ ጥዑም ምቁር ሕብስቲ) ኪጥቀስ ኣይኽእልን እዩ።

ኣብዚ ቐረባ ዓመታት ኣብ ጃፓን እተፈላለየ ዓይነት ምግብን መቐረትን ዜቕርቡ ሓደስቲ ሸየጥቲ ምግቢ ኣብ ጐደናታት ኪቐርቡ ኸለዉ ኣብ ጐደናታት ዚቐርብ ምግቢ ኸም ብሓድሽ ኪርአ ጸኒሑ እዩ ። መብዛሕትኦም እዞም ሸየጥቲ ጐደናታት እዚኣቶም ኣብቲ ብዙሓት ሰባት ዚነብሩሉ ኸተማታት እዮም ዚነብሩ ተቐማጦን በጻሕትን ከኣ ህቡባት እዮም። ኣብ ጃፓን ኣብ ጐደናታት ዚቐርብ ምግቢ እተፈላለየ ምግብን መቐረትን ንምርካብ ብዋጋ ዘይሽነን ምሹእን መገዲ እዩ ፣ ዘይንጸል ክፍሊ ባህሊ ምግቢ እታ ሃገር ድማ እዩ ።

ምግቢ ጃፓን ጥዑይ እዩ ።

ኣብ ሓድሽ ንጥረ-ነገራት ከምኡውን ኣብ ኣመጋግባ እተፈላለየ ኣሕምልትን ምግብን እኽልን ስለ ዝዝውተር መግቢ ጃፓን መብዛሕትኡ ግዜ ጥዑይ ከም ዝዀነ ጌርካ ኢዩ ዝርአ። ባህላዊ ምግቢ ጃፓን ኣብ መሰረታዊ ስርዓት "ኢቺጁ ኢሳይ " ማለት" ሓደ መረቕ ብሓደ ሸነኽ " ማለት እዩ ፣ እዚ ኸኣ እተፈላለየ ዓይነት ምግቢ ብሚዛናዊ መገዲ ንኺምገቡ የተባብዕ ።

ምግቢ ጃፓን ንጥዕና ዚጠቅም ጌርካ እዩ ዚእመነሉ ። ከም ሚሶ ናቶ ሳክ ዝኣመሰለ እተፈልሰ ምግቢ ልሙድ ክፍሊ ኣመጋግባ ጃፓን ኢዩ ንስርዓተ ምሕቃቕ ምግቢ ዝጠቅም ፕሮባዮቲክ ድማ ኣለዎ ።

ብዘይካዚ ምግቢ ጃፓን ምስ ገሊኡ ምዕራባውያን ምግቢ ኺነጻጸር ከሎ ብዙሕ ስብሕን ካሎሪን ኣይጥቀምን እዩ ፣ መብዛሕትኡ ግዜ ኸኣ ከም እኒ ምግቢ ምኽሻንን ሃፋን ዝኣመሰለ ጥዑይ ሜላታት ምግቢ ንምኽሻን እዩ ዚዳሎ ።

ይኹን እምበር ምግቢ ጃፓን ልክዕ ከም ካልእ ምግቢ ከከም እቲ ዚጥቀሙሉ እተወሰነ ቐመማትን ሜላታት ምድላውን ዋጋ ኣመጋግባ ኺፈላለ ይኽእል እዩ። ከም ተምፑራን ቶንካትሱን ዝኣመሰለ ገሊኡ ናይ ጃፓን ምግቢ ዓሚቝ ዝነቐጸ ክኸውን ከሎ ብዙሕ ካሎሪን ስብሕን ዘለዎ ክኸውን ከሎ ከም ሱሺን ሳሺሚን ዝኣመሰለ ገሊኡ ኸኣ ዝወሓደ ካሎሪን ስብሕን ኣለዎ። ብሓፈሻኡ ኺርአ ኸሎ ግና ምግቢ ጃፓን ጥዑይን ሚዛናውን ኣመጋግባ ጌርካ እዩ ዚርአ።

ምግቢ ጃፓን ኣብ ኢንዱስትሪ ዕምሪ ኣገዳሲ ግደ ኣለዎ ።

ኣመጋግባን ኣነባብራን ጃፓን ካብ ነዊሕ እዋን ኣትሒዙ ምስ ነዊሕ ዕድመን ጽቡቕ ጥዕናን ኪተሓሓዝ ጸኒሑ እዩ። ጃፓን ሓንቲ ኻብተን ኣብ ዓለም ዝለዓለ ትጽቢት ዚግበረላ ሰባት እያ ፣ እዚ ኸኣ መብዛሕትኡ ግዜ ብሰንኪ ጥዑይ ኣመጋግባን ኣነባብራን እታ ሃገር እዩ ።

ምግቢ ጃፓን ኣብ መሰረታዊ ስርዓት "ኢቺጁ ኢሳይ " ማለት" ሓደ መረቕ ብሓደ ሸነኽ " እተመስረተ እዩ ፣ እዚ ኸኣ እተፈላለየ ዓይነት ምግቢ ብሚዛናዊ መገዲ ንኺምገቡ የተባብዕ ። ባህላዊ ምግቢ ጃፓን ሓደ ጭሔሎ ሩዝ ጭሔሎ ሚሶ መረቕ ከምኡውን እተጠብሰ ዓሳ እተጠዋወየ ኣሕምልቲ ቶፉ ከምኡውን ካልእ ኣብ ኣትክልቲ እተመስረተ ምግቢ ዜጠቓልል እተፈላለየ ዓይነት ምግቢ ዝሓዘ እዩ። እዚ ሚዛኑ ዝሓለወ ኣመጋግባ እዚ ጽቡቕ ጥዕናን ነዊሕ ዕምሪ ንኺህሉ ኣበርክቶ ኸም ዚገብር እዩ ዚእመን።

ምግቢ ጃፓን ብሓፈሻኡ ኺርአ ኸሎ ሒደት ካሎሪን ስብሕን ኣለዎ ፣ ከም ፕሮቲንን ጽሕግታትን ቪታሚንን ዝኣመሰለ ምግቢ እውን ብብዝሒ እዩ ዚርከብ ። እቲ ጃፓናውያን ዚበልዕዎ ምግቢ በቲ ጽቡቕ ምንጪ ኦሜጋ-3 ስብሒ ኣሲድ ዝዀነ ምግቢ ባሕሪ ዝመልአ እዩ፣ ከም ሚሶን ናቶን ዝኣመሰለ ብፕሮባዮቲክ ሃብታምን ንጥዕና ዚጠቅም ንጥዕና ዚጠቅም ተባሂሉ ዚእመነሉን እተፈላለየ እተፈልሰ ምግቢ እውን ኣለዎ>

ኣብ ርእሲ ኣመጋግባ ኣብ ጃፓን ከም ስሩዕ ኣካላዊ ምውስዋስ ኣካላትን ውጥረት ምቍጽጻርን ዝኣመሰለ ካልእ ኣነባብራ እውን ንዕድመ እታ ሃገር ኣበርክቶ ኸም ዝገብር ኢዩ ዝግመት። ብሓፈሽኡ ክርአ ኸሎ ኣመጋግባን ኣነባብራን ጃፓን ኣገዳሲ ኽፍሊ ናይ ነዊሕ ዕድመ ኢንዱስትሪ ገይርካ ኢዩ ዝርአ ።